WSZYSTKO O MIAŻDŻYCY

Miażdżyca (zwapnienie tętnic, arterioskleroza) jest przewlekłym procesem zapalnym naczyń tętniczych. Istotą choroby jest zwężenie światła tętnic w wyniku odkładania się blaszek miażdżycowych.

Powstawanie blaszek miażdżycowych jest procesem wieloetapowym. Najpierw w obrębie wewnętrznej części ściany tętnicy odkładają się tłuszcze, które następnie przekształcane są w twardą blaszkę w wyniku włóknienia i wapnienia. Blaszka ta ma tendencję do wzrastania i stopniowego zwężania, a nawet zamykania światła naczynia. Skutkuje to niedokrwieniem, a w skrajnych przypadkach martwicą tkanek leżących za zwężeniem.Choroba jest obecnie powszechna we wszystkich krajach Zachodu. Cierpi na nią po sześćdziesiątce, a często nawet wcześniej, niemal każdy z nas.

OBJAWY

Przypadłość ta nie musi wywoływać specjalnych dolegliwości, zależy to głównie od stopnia zaawansowania i lokalizacji zmian miażdżycowych. Komplikacją grożącą przy silniejszym zwapnieniu tętnic wieńcowych jest zawał serca. Zazwyczaj miażdżyca nie powoduje żadnych objawów, dopóki światło naczyń nie jest krytycznie zwężone lub zamknięte.

Objawy miażdżycy tętnic wieńcowych:

• bóle w klatce piersiowej, zwłaszcza w związku z wysiłkiem fizycznym i silnymi doznaniami psychicznymi,
• duszność i przyspieszenie oddechu,
• nadmierna potliwość,
• zawał mięśnia sercowego, gdy blaszka miażdżycowa pęknie i naczynie, w wyniku powstałego w miejscu pęknięcia zakrzepu, zamknie się.

Wizyta u lekarza jest wykazana zwłaszcza u tych chorych, którzy zauważyli u siebie jakikolwiek z powyższych objawów, a dodatkowo są obciążeni wywiadem rodzinnym w kierunku chorób układu krążenia, np. miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy zawał serca w dość młodym wieku.

PRZYCZYNY

Dokładna przyczyna rozwoju miażdżycy nie została poznana. Niemniej jednak, na jej powstanie mają wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. Jest ich bardzo wiele i dlatego przebieg choroby jest często zupełnie inny u rożnych osób. Można powiedzieć, że pierwszym etapem rozwoju blaszki miażdżycowej jest uszkodzenie śródbłonka.

Niekorzystne predyspozycje dziedziczne czy naturalny proces starzenia ścian naczyniowych skutkujący utratą elastyczności (tym czynnikom nie można zapobiec) często wcale nie prowadzą do groźnych uszkodzeń naczyń. Dopiero gdy dołożą się kolejne przyczyny, takie jak niewłaściwe odżywianie z nadmiarem białka i tłuszczu, nadwaga, palenie tytoniu, nadciśnienie, cukrzyca, niedostatek wysiłku fizycznego i ciągły stres, prawdopodobne staje się silne zwapnienie większych odcinków naczyniowych, łącznie z wieńcowymi. Ponieważ zaatakowane tętnice w wyniku odkładania się w nich tłuszczu i soli wapnia zwężają się (wewnątrz) i tracą elastyczność, dochodzi do zakłóceń przepływu krwi, którym mogą towarzyszyć poważne dolegliwości.

Czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy można podzielić na dwie grupy: modyfikowalne (takie, które można modyfikować, na które mamy wpływ) oraz modyfikowalne, czyli takie, na które chory nie ma wpływu.

Czynniki ryzyka modyfikowalne:

• wysokie ciśnienie krwi,
• wysoki poziom cholesterolu (zwłaszcza LDL) i trójglicerydów,
• palenie papierosów,
• cukrzyca
• otyłość
• siedzący tryb zycia
• niezdrowa dieta (zbyt duża zawartość tłuszczu, słodyczy, spożywanie żywności typu fast food, zbyt małe spożycie owoców, warzyw i ryb),

Czynniki ryzyka niemodyfikowalne:

• zaawansowany wiek,
• płeć- większe ryzyko występowania choroby u mężczyzn; u kobiet ryzyko zachorowania wzrasta po menopauzie, gdyż zanika ochronne działanie hormonów,
• wystąpienie podobnej choroby u bliskich krewnych w stosunkowo młodym wieku,
• czynniki rasowe- szczególnie narażona na miażdżycę jest ludność afroamerykańska

GROŹNA MIAŻDŻYCA

MIAŻDŻYCA KOŃCZYN DOLNYCH

Kiedy zakłócony jest przepływ krwi w kończynach dolnych, towarzyszą temu poważne dolegliwości. W kończynach arterioskleroza wywołuje wrażenie trwałego zimna, mrowienia i drętwienia. Podczas marszu pojawia się ból łydek jako efekt niedostatecznego dopływu tlenu wraz z krwią, w skrajnym przypadku konieczna staje się amputacja kończyny.

MIAŻDŻYCA NACZYŃ WIEŃCOWYCH

Zwapnienie naczyń wieńcowych sprawia, że mięsień sercowy otrzymuje zbyt mało krwi (na własne potrzeby), wskutek czego coraz bardziej słabnie. w sytuacji przemęczenia, podniecenia, zdenerwowania, a nawet i w stanie spoczynku, jeśli arterioskleroza daleko się posunęła, pacjent odczuwa napadowe bóle serca (dusznica bolesna). Jest to niewątpliwy wstęp do zawału serca.

MIAŻDŻYCA NACZYŃ MÓZGOWYCH

Stwardnienie naczyń mózgowych narusza sprawność umysłową, przede wszystkim szwankuje pamięć i zdolność koncentracji, w skrajnych przypadkach zmienia się osobowość, grozi ograniczenie umysłowe i ciężka depresja. Gdy stwardniałe naczynie w mózgu pęknie (apopleksja) pojawiają się często porażenia poszczególnych kończyn lub całego ciała.

MIAŻDŻYCA NEREK I INNYCH NARZĄDÓW

Zwapnienie tętnic może spowodować uszkodzenie innych organów wewnętrznych, szczególnie narządów trawiennych i nerek. Przy objawach miażdżycy tętnic nerkowych może pojawić się nadciśnienie tętnicze, pojawiają się symptomy niewydolności nerek. Miażdżyca w innych naczyniach skutkuje podobnie jak w wymienionych wcześniej, niedokrwieniem i zmianami martwiczymi.

NADCIŚNIENIE

Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze często łączy się z arteriosklerozą, gdyż przez zwężone, stwardniałe naczynia krew płynie pod większym ciśnieniem. Ponieważ z kolei wysokie ciśnienie, utrzymujące się dłuższy czas, dodatkowo uszkadza tętnice, zwapnienie rozwija się tym intensywniej i szybciej, a to znów podwyższa ciśnienie- oto mechanizm błędnego koło.

DIAGNOSTYKA

Gdy brak jest zdecydowanego leczenia, miażdżyca postępuje. W tej chorobie najważniejsza jest profilaktyka i szybka, wczesna terapia, gdyż zaistniałych zmian naczyń nie da się cofnąć, można tylko powstrzymać dalsze spustoszenie.

W trakcie wizyty u lekarza szczególnie ważny jest pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz obliczenie wskaźnika BMI pozwalającego wykluczyć lub potwierdzić nadwagę.

Badania pomocne w rozpoznaniu miażdżycy

• osłuchiwanie za pomocą stetoskopu, może ujawnić szmery nad zwężonymi miażdżycowo naczyniami,
• profil lipidowy, czyli pomiar we krwi poziomu cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL, HDL oraz trójglicerydów
• badanie poziomu glukozy we krwi
• jonogram
• EKG spoczynkowe
• EKG wysiłkowe
• ECG 3D
• Pulsoksymetria HSR (nieinwazyjne badanie polegające na ocenie naczyń pod kątem miażdżycy)
• angiografia (badanie inwazyjne, polegające na podaniu do naczynia kontrastu, za pomocą cewnika wprowadzanego do tętnicy, a następnie wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego, na którym bardzo wyraźnie widać naczynia krwionośne, wszelkie ich zwężenia i inne nieprawidłowości)

LECZENIE

Główne cele w leczeniu miażdżycy to walka z objawami, zapobieganie progresji choroby oraz wynikającemu z tego zamknięciu światła naczynia.

Leczenie farmakologiczne polega na zażywaniu leków normalizujących ciśnienie tętnicze krwi, poziom cukru we krwi (u chorych na cukrzycę), gospodarkę lipidowa organizmu. Chodzi tu głównie o statyny (atrowastatyna), fibraty (gemfibrozyl) i żywice jonowymienne(np. cholestyramina, kolestypol, ezetymib, które zmniejszają wchłanianie cholesterolu w jelicie). Istotne jest również przyjmowanie niskich dawek kwasu acetylosalicylowego (popularnej aspiryny) zarówno przez osoby z rozpoznaną miażdżycą, jak i obciążone dużym ryzykiem jej wystąpienia.

Leczenie inwazyjne to głównie angioplastyka i leczenie operacyjne. Angioplastyka jest metodą leczenia polegającą na wprowadzeniu (najczęściej przez tętnicę udową) do miejsca zwężonego przez blaszkę miażdżycową cewnika, poprzez który można poszerzyć zwężone miejsca za pomocą balonu; zdarza się, że w miejscu tym lekarz pozostawia stent, czyli specjalną sprężynkę zapobiegającą ponownemu zwężeniu. Leczenie operacyjne polega na wszczepieniu by- passu, czyli na ominięciu miejsca zwężenia za pomocą fragmentu naczynia z innej części ciała przyszytego do zwężonej tętnicy przed i za zwężeniem, wskutek zabiegu krew płynie poprzez by- pass, omijając newralgiczne miejsce, dostarczając krew do dale położonych tkanek.

PORADY

Aby zapobiegać powstaniu miażdżycy oraz ograniczać ryzyko jej rozwoju należy wykonywać ćwiczenia fizyczne, znormalizować masę ciała, jeść duże ilości produktów bogatych w błonnik oraz owoce i warzywa, a także jeść ryby najlepiej dwa razy w tygodniu. Zalecane są również produkty takie jak: pieczywo razowe, kasze, sery twarogowe, chude mięso, dorsz, szczupak, warzywa i owoce, odtłuszczone mleko.

Nie należy natomiast palić tytoniu, spożywać w nadmiarze alkoholu, spożywać potraw z duża zawartością tłuszczów ani stosować w nadmiarze soli w diecie, zwłaszcza gdy pacjent ma nadciśnienie tętnicze. Nie należy spożywać produktów takich jak: jasne pieczywo, tłuste mleko, podroby, śmietana, potrawy smażone, alkohol.