DLACZEGO NADCIŚNIENIE JEST NIEBEZPIECZNE?
Nadciśnienie tętnicze często bywa nazywane „cichym zabójcą”, bowiem przez długi czas nie daje uchwytnych dolegliwości, rozwija się powoli i skrycie i dopiero na przestrzeni wielu lat uszkadza serce, naczynia krwionośne, nerki, mózg oraz inne narządy.
Nadciśnienie tętnicze to przewlekła choroba układu krążenia, polegająca na zwiększonym ciśnieniu krwi przepływającej przez naczynia. Szacuje się, że prawie co trzeci Polak ma nadciśnienie tętnicze, a częstość występowania zwiększa się wraz z wiekiem.
Nieleczone nadciśnienie prowadzi do wielu groźnych powikłań dla układu sercowo- naczyniowego. Dlatego gdy pojawiają się niejasne sygnały ostrzegawcze, takie jak bóle głowy, zawroty, szum w uszach, potem jeszcze kłopoty z sercem, zadyszka- należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, poddać badaniu, by w razie potrzeby w porę rozpocząć odpowiednie leczenie. Choroba nadciśnieniowa przebiega podstępnie, jest przewlekła, często przez długi czas niedostrzeżona, a tymczasem czyni wiele szkód w ścianach tętnic.
OBJAWY
Jeśli choroba przebiega bez powikłań, to bardzo długo (nawet latami) nie jest rozpoznawana, ponieważ nie ma charakterystycznych objawów.
Objawy nadciśnienia tętniczego
- ból głowy (szczególnie w godzinach rannych, najczęściej zlokalizowany jest z tyłu głowy)
- nadpobudliwość nerwowa
- problem ze snem
- łatwe meczenie się
- uczucie kołatania serca (chory czuje, że jego serce bije, co normalnie nie jest odczuwalne)
- duszność
- szum w uszach i zawroty głowy
- zdarzają się samoistne krwawienia z nosa
Czasami zdarza się, że nadciśnienie zostaje rozpoznane dopiero wtedy, gdy wystąpią powikłania, takie jak:
- Przyspieszony rozwój miażdżycy,
- choroba wieńcowa
- udar mózgu
- osłabienie wzroku
- niewydolność nerek
- powstanie tętniaka aorty
PRZYCZYNY
Najczęstszą postacią nadciśnienia jest nadciśnienie pierwotne. Na tę postać choroby cierpi ponad 80% osób z nadciśnieniem. Niestety, nie wiadomo, co dokładnie powoduje jego powstanie. Prawdopodobnie wpływa na to wiele czynników, np. predyspozycje genetyczne lub czynniki środowiskowe.
Do czynników środowiskowych, które wpływają na rozwój nadciśnienia zaliczamy: zbyt dużą ilość soli w codziennej diecie, brak regularnej aktywności fizycznej, otyłość, cukrzycę, stres psychiczny, trudne sytuacje emocjonalne, hałas (ruch uliczny, hałas na stanowisku pracy), nadmierne i regularne picie alkoholu.
Nadciśnienie wtórne, tzw. objawowe, jest o wiele rzadsze, powstaje na podłożu innych chorób. W tym przypadku można nieco dokładniej poznać przyczyny choroby, co ma wpływ na późniejszy wybór i skuteczność leczenia. Nadciśnienie wtórne może pojawiać się także jako uboczny skutek działania leków, np. tabletek antykoncepcyjnych, leków wykrztuśnych, glikokortykoidów.
DIAGNOSTYKA
Najprostszym sposobem rozpoznania nadciśnienia jest jego pomiar za pomocą manometru, czyli ciśnieniomierza. Ciśnienie należy mierzyć na obu kończynach górnych. Rozpoznanie choroby może postawić lekarz, gdy podczas dwóch kolejnych wizyt stwierdzi ciśnienie skurczowe większe lub równe 140 mmHg albo rozkurczowe większe lub równe 90 mmHg.
Bardzo ważne jest ustalenie, czy nadciśnienie jest pierwotne, czy wtórne (czyi znalezienie przyczyny). Jeżeli nie zostaje znaleziona przyczyna, rozpoznaje się nadciśnienie pierwotne. Szczególne ważne jest unormowanie ciśnienia aby zapobiec zawałowi serca.
W diagnostyce nadciśnienia zaleca się wykonanie następujących badań
- lipidogram, czyli badanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi
- poziom cukru we krwi
- badanie ogólne moczu
- RTG klatki piersiowej
- badanie dna oka
- badanie stężenia potasu oraz sodu
EKG - inne badania, jeżeli podejrzewa się nadciśnienie wtórne
LECZENIE NADCIŚNIENIA
Nadciśnienie wymaga leczenia, gdyż w przeciwnym razie prowadzi do powikłań, takich jak zawał serca czy udar. Celem leczenia jest uzyskanie ciśnienia mniejszego niż 140/90 mmHg.
Leczenie farmakologiczne polega na regularnym zażywaniu leków obniżających ciśnienie, np. diuretyków (środki moczopędne) oraz beta- blokerów adrenergicznych. lekarstwa zapisuje lekarz i ustala dawkowanie, którego pacjent powinien ściśle przestrzegać. Leczenie nadciśnienia pierwotnego trwa, w zasadzie, przez całe życie.
Jeżeli zachodzi konieczność, lekarz zapisuje także leki obniżające poziom cholesterolu, którego podwyższenie jest czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia.
Jeżeli zdiagnozowano nadciśnienie wtórne, to leczenie koncentruje się na usunięciu przyczyny, czyli leczeniu choroby nerek, nadnerczy itd. Po jej usunięciu nadciśnienie zazwyczaj ustępuje.
DLACZEGO NADCIŚNIENIE TĘTNICZE JEST TAK NIEBEZPIECZNE?
Wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego oraz jego leczenie są niezmiernie ważne, ponieważ zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo- naczyniowego. Wysokie ciśnienie w tętnicach powoduje dalsze zwężanie i twardnienie naczyń wieńcowych, ponadto powoduje stałe przeciążenie serca i tym sposobem zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca.
Nieleczone nadciśnienie może prowadzić do:
- upośledzenia czynności pracy nerek
- rozwarstwienia aorty
- zmiany w naczyniach siatkówki
- rozwoju miażdżycy
Naczynia krwionośne
Naczynia krwionośne znajdują się na „pierwszej linii ognia”. To właśnie one są nieustannie poddawane wpływom ciśnienia. Zbyt duża siła tarcia prądu krwi o ściany tętnic, narusza ciągłość śródbłonka, co powoduje mechaniczne uszkodzenie tej cienkiej i delikatnej warstwy wyścielającej od wewnątrz naczynia krwionośne. W miejscach urazu, z biegiem czasu, rozwija się miażdżyca, która sprawia że tętnice stają się grubsze i sztywniejsze, ich światło stopniowo zawęża się, prowadząc do choroby wieńcowej, zawału serca i wielu innych powikłań. Ponadto uszkodzone komórki śródbłonka mają bardzo niedobrą właściwość. Jakby na przekór zaczynają wytwarzać nadmierne ilości specyficznych substancji powodujących skurcz tętnic, co jeszcze dodatkowo podnosi ciśnienie krwi.
Serce
U chorych z podwyższonym ciśnieniem, serce jako pompa napotyka na zwiększony opór w układzie krążenia, co zmusza go do wykonywania dodatkowej pracy. Ponieważ serce jest mięśniem, to też „intensywny trening”, jak łatwo się domyślić, powoduje jego przerost, a zwłaszcza lewej komory. Niestety naczynia krwionośne odżywiające mięsień sercowy, nie idą tym samym śladem, a zatem nie zwiększa się ich liczba ani średnica. Proporcjonalnie więc,w stosunku do zwiększonej masy mięśnia, jest ich nawet za mało i są zbyt wąskie, co w konsekwencji prowadzi do choroby niedokrwiennej serca i niewydolności krążenia.
Mózg
Innym poważnym powikłaniem nadciśnienia tętniczego jest udar mózgu. Może to być zarówno udar krwotoczny (popularnie nazywany wylewem krwi do mózgu) jak i udar niedokrwienny. O ile pierwszy jest następstwem mechanicznego pęknięcia jednej z tętnic mózgowych w skutek panującego w niej zbyt wysokiego ciśnienia, o tyle drugi rodzaj dokonuje się w wyniku niedrożności jednej z nich najczęściej w skutek miażdżycy. Wbrew pozorom udar niedokrwienny jest znacznie częstszy niż krwotoczny. Ryzyko ich wystąpienia skutecznie maleje, gdy nadciśnienie tętnicze jest prawidłowo leczone. W ostatnich 20 latach właściwa terapia przyczyniła się do 50% spadku śmiertelności z powodu udarów mózgowych.
Nerki
Kolejnym niebezpiecznym następstwem przewlekłego nadciśnienia tętniczego jest tzw. nefropatia nadciśnieniowa, polegająca na uszkodzeniu układu naczyniowego nerek. Tętniczki wchodzące w skład subtelnej i delikatnej struktury nerki, w odpowiedzi na zbyt wysokie ciśnienie, ulegają stwardnieniu i zeszkliwieniu. W wyniku tego kłębuszki nerkowe, które są najważniejszą strukturalną częścią nerki odpowiedzialną za filtrowanie krwi i wytwarzanie moczu, stopniowo przestają prawidłowo funkcjonować, aż w końcu ulegają martwicy, czego konsekwencją jest postępująca niewydolność nerek.
Narząd wzroku
Wysokie ciśnienie krwi oddziaływuje także na tętnice siatkówki, co wywołuje z czasem zjawisko zwane retinopatią nadciśnieniową. Siatkówka jest jedynym narządem, w którym tętnice można oglądać podczas bezpośredniego badania, a obserwowane zmiany na dnie oka są wskaźnikiem stopnia nasilenia nadciśnienia i czasu jego trwania. Jeśli uszkodzenie jest znaczne, chorzy mogą skarżyć się na bóle głowy, zacieranie wyrazistości obrazu, a nawet po pewnym okresie może dojść do znacznego upośledzenia widzenia. Dlatego osoby, u których wykryto nadciśnienie tętnicze, zawsze powinny być zbadane przez okulistę.
PORADY
Przy chorobie nadciśnienia tętniczego należy stosować odpowiednią dietę w celu redukcji masy ciała. Dieta ta powinna być oparta o pokarmy bogate w potas, świeże warzywa i owoce, w szczególności banany. Bardzo zdrowa jest dieta śródziemnomorska, która jest bogata w warzywa, ryby i owoce. Ważne jest aby nasza dieta była uboga w sól (głównie ograniczamy solenie pokarmów oraz spożycie sodu (Na) do 2,5 g na dobę).
Zrzucenie zbędnych kilogramów i zachowanie odpowiedniej wagi ciała jest bardzo ważne w chorobach układu sercowo- naczyniowego. Zalecane jest aby obliczyć i znać swój współczynnik prawidłowej masy ciała BMI. Bardzo ważne jest zwiększenie aktywności fizycznej, co pozwala regulować ciśnienie krwi, a także unikanie stresujących sytuacji, które wpływają negatywnie na nasze ciśnienie.
W przypadku nadciśnienia tętniczego nie należy palić tytoniu ani nadużywać alkoholu (dozwolona jest lampka wina lub jedno piwo dziennie, lecz nie spożywane w sposób regularny). Nie należy również spożywać w nadmiarze mocnej kawy i herbaty.
Po konsultacji z lekarzem, osoby cierpiące na nadciśnienie mogą stosować zioła takie jak: korzeń mniszka, ziele skrzypu, liść melisy, kwiat lipy, ziele serdecznika, głóg.
Zaleca się także stosowanie technik relaksacyjnych (joga, medytacja) pozwalających na obniżenie ciśnienia krwi.