DIETA W MIAŻDŻYCY- NISKOLIPIDOWA

W profilaktyce i leczeniu miażdżycy należy stosować dietę ubogotłuszczową z ograniczeniem cukrów prostych i cholesterolu oraz zwiększeniem zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Niezbędna jest zmiana modelu żywienia.

Celem diety w miażdżycy jest utrzymanie cholesterolu na odpowiednim poziomie, a jednocześnie dostarczanie organizmowi odżywczych produktów.

W zapobieganiu miażdżycy duże znaczenie mają witaminy antyoksydacyjne, do których należą: wit. E, C oraz b-karoten, a także flawonoidy zawarte w warzywach, owocach, produktach zbożowych, herbacie, kawie, winie, piwie i orzechach. Pewne znaczenie w zapobieganiu miażdżycy mają także witaminy B6, B2, B12 i kwas foliowy. U osób z genetycznie uwarunkowaną obniżoną aktywnością enzymów biorących udział w przemianach homocysteiny pokrycie zapotrzebowania na te witaminy może zapobiegać nadmiernemu gromadzeniu tego aminokwasu we krwi.

Technologia sporządzania potraw

Potrawy należy sporządzać metodą gotowania w płynie lub na parze, smażenia i duszenia bez tłuszczu oraz pieczenia w folii. Zupy i sosy należy podprawiać zawiesiną z mąki i mleka lub wody. Można zagęszczać podprawą zacieraną sporządzoną z mąki i oleju. Z drobiu należy zdejmować skórę, z mięs usuwać zewnętrzny tłuszcz.

O czym pamiętać podczas komponowania diety?

  • czytaj etykiety na produktach! Zwracaj szczególną uwagę na zawartość tłuszczów i węglowodanów
  • nie kupuj śmietany – zastąp ją naturalnym jogurtem
  • ogranicz spożycie napojów alkoholowych, a zwłaszcza piwa które jest wysokokaloryczne. Jeżeli trudno Ci zrezygnować z alkoholu, wybieraj raczej białe wino wytrawne
  • zamiast napojów gazowanych, które są dosładzane wybieraj wodę mineralną lub naturalne soki
  • zrezygnuj ze słodyczy, przekonaj się do orzechów i bakalii – są co prawda wysokokaloryczne, ale dostarczają unikalnych składników
  • omijaj restauracje serwujące dania typu „fast food”
  • unikaj czerwonego mięsa – wieprzowiny i wołowiny; spożywaj
  • białe mięso bez skórki – znajduje się w niej dużo tłuszczu
  • ogranicz liczbę spożywanych jaj kurzych do 2-4 tygodniowo
  • nie smaż potraw, korzystniejsze dla Twojego zdrowia jest ich gotowanie lub duszenie
  • spożywaj produkty zbożowe: płatki śniadaniowe, musli, otręby
  • jedz kilka porcji owoców i warzyw- codziennie!
  • kup dobrą oliwę z oliwek i stosuj ją do sporządzania sałatek

 

Występowanie cholesterolu w wybranych produktach spożywczych (w mg na 100g)

produkt spożywczy cholesterol (mg/100g) produkt spożywczy cholesterol (mg/100g)
móżdżek 2200 śmietana 18% 70
jaka 680 wieprzowina 60
wątróbka cielęca 350 drób 60-90
słonina 200 ryby 35-60
wołowina 125 majonez 50
masło 100-300 smalec 40
sery żółte 110 mleko pełne 15
boczek gotowany 100 mleko odtłuszczone 0,3
cielęcina 90 ser biały 0,1
baranina 70 produkty roślinne bardzo małe ilości

WARTO WIEDZIEĆ!

TŁUSZCZE
Wszystkie tłuszcze ogółem nie powinny pokrywać więcej niż 15-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego. Należy więc ograniczać spożycie tłuszczów ogółem, a zwłaszcza smalcu, masła, słoniny i tzw. niewidzialnych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, znajdujących się głównie w czerwonym mięsie i jego przetworach a także w żółtych serach.

KWASY TŁUSZCZOWE NASYCONE
W wielu różnych badaniach wykazano dodatni związek pomiędzy wielkością spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, a stężeniem cholesterolu w surowicy.

Zwiększają stężenie cholesterolu:

  • masło kakaowe
  • olej kokosowy i palmowy

DOBROCZYNNE KWASY KWASY TŁUSZCZOWE NIENASYCONE – NNKT

Dzielimy je na:

WIELONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA–6:
Źródła występowania: olej kukurydziany, słonecznikowy, sojowy, margaryny.
Korzystne przeciwmiażdżycowe działanie tych kwasów polega na:

  • zmniejszeniu stężenie cholesterolu całkowitego
  • zmniejszeniu stężenia LDL w surowicy
  • zmniejszeniu skłonności do zakrzepicy
  • nie zwiększaniu stężenia trójglicerydów w surowicy

WIELONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA-3:

Źródła występowania: olej lniany, rzepakowy; plankton morski, z orzeszków ziemnych i orzechów włoskich, olej z ryb morskich
Korzystne przeciwmiażdżycowe działanie tych kwasów polega na:

  • zmniejszeniu zwiększonego stężenia triglicerydów w surowicy
  • działaniu antyagregacyjnym na płytki krwi
  • hamowaniu powstawania zakrzepów
  • zapobieganiu arytmii serca

Zalecane jest spożywanie około 1-2 g czystych kwasów na dobę.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe niezwykle łatwo ulegają utlenieniu, tracą wtedy swoje właściwości biologiczne i mogą stać się szkodliwe. Z tego względu nie należy używać ich do smażenia, tylko spożywać w stanie nieprzetworzonym na surowo. Zalecane jest spożywanie margaryn zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe typu cis, a nie trans. Dlatego należy wybierać margaryny otrzymywane metodą estryfikacji, czyli tzw. miękkie margaryny kubkowe.
Zalecane spożycie kwasów tłuszczowych omega-6 wynosi około 6-7% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Należy jednak podkreślić, że przedawkowanie, czyli zbyt duża podaż tych kwasów w diecie, powyżej 6-7%, wywiera bardzo niekorzystny wpływ na organizm.

Dlaczego NNKT są tak ważne?

  • Zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe
  • Zapobiegają miażdżycy
  • Obniżają cholesterol
  • Są niezbędne do prawidłowego wzrostu dzieci i młodzieży
  • Transportują lipidy w organizmie

 

JEDNONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

Źródła występowania: oliwa z oliwek, olej z orzeszków ziemnych, owoc avocado, bezerukowy olej rzepakowy.
Korzystne działanie na profil lipidowy polega na:

  • zmniejszeniu stężenie CH całkowitego i LDL bez wpływu na stężenie cholesterolu frakcji HDL
  • odporności na modyfikację oksydacyjną – można na nim smażyć

Zalecana ilość spożywania kwasów jednonienasyconych wynosi około 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Zastąpienie kalorii uzyskiwanych z nasyconych kwasów tłuszczowych przez węglowodany, zmniejsza stężenie HDL. Natomiast zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi utrzymuje stężenie cholesterolu HDL bez zmian oraz zmniejsza zapadalność na choroby serca. Chorzy z niskim stężeniem cholesterolu HDL powinni unikać spożywania kwasów tłuszczowych typu trans (np. uwodornionych olejów roślinnych). Tłuszcze te stosowane powszechnie w celu przedłużenia trwałości wypieków, nie tylko zwiększają stężenie LDL, lecz obniżają także stężenie cholesterolu HDL.

CHOLESTEROL

Należy radykalnie obniżyć jego ilość w diecie i wyeliminować produkty o jego dużej zawartości.
Zalecane dobowe spożycie cholesterolu wynosi 300 mg, a w indywidualnych przypadkach może być ograniczone do 200 mg na dobę.

MIĘSO

Wiele osób sądzi, że aby obniżyć poziom lipidów, muszą zrezygnować z jedzenia mięsa (wołowiny, wieprzowiny, baraniny, cielęciny oraz wędlin). Te ograniczenia nie są potrzebne, a ponadto pozbawiają wartościowych składników odżywczych znajdujących się w mięsie. Zamiast zrezygnować z mięsa należy raczej wybierać chude kawałki, kontrolować wielkość porcji i ograniczyć jedzenie żywności bogatej w tłuszcz.

Należy zdać sobie sprawę z tego, że 60% tłuszczu w codziennej diecie pochodzi z innych źródeł niż mięso. Trzeba mieć świadomość, że wiele produktów jadanych codziennie zawiera ukryty tłuszcz. Dużo tłuszczu zawierają: majonezy, sosy oraz dania typu fast food (pizza, zapiekanki).
Jednak niektóre badania wykazały, że przy obniżaniu poziomu lipidów we krwi nie ma znaczenia spożywanie drobiu i ryb zamiast mięsa. Okazało się, że dieta o niskiej zawartości tłuszczu i zawierająca chudą wołowinę czy kurczaki może obniżyć poziom lipidów we krwi, a zastąpienie wołowiny kurczakami nie zmienia poziomu lipidów.

Przy używaniu mięsa w diecie miażdżycowej należy:

  • Wybierać chude kawałki mięsa, drób bez skóry oraz ryby
  • Usuwać cały widoczny tłuszcz i skórę
  • Kontrolować wielkość porcji (początkowo 2 porcje chudego mięsa po max. 85g)
  • Stosować niskotłuszczowe metody obróbki (gotowanie na parze, pieczenie, duszenie, gotowanie, smażenie bez tłuszczu, pieczenie na grillu)

 

WĘGLOWODANY

Dieta powinna być normowęglowodanowa. Skrobia powinna stanowić około 60% energetycznej wartości diety.

CUKRY PROSTE

Ilość cukrów prostych w diecie należy obniżyć do poniżej
10% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Co za tym idzie: słodycze, ciasta, napoje słodzone, jasne pieczywo powinny być pod ścisłą kontrolą w spożyciu.

BŁONNIK POKARMOWY

Błonnik zwiększa wydalanie kwasów żółciowych z jelit i wtórnie zmniejsza stężenie cholesterolu w surowicy. Wszystko co jest z nieprzetworzonego ziarna jest zalecane, jak również warzywa i owoce w każdym posiłku.

BIAŁKO

Białko powinno stanowić 12% dziennego zapotrzebowania energetycznego i powinno pochodzić głównie z chudych ryb, drobiu bez skóry, chudych wędlin oraz chudego mleka i niskotłuszczowych przetworów mlecznych.

WITAMINY

Niedobór niektórych witamin zwiększa znacznie ryzyko zachorowania na choroby serca. Ostatnio szczególnie silnie podkreśla się znaczenie witamin antyoksydacyjnych, czyli C, E i beta-karotenu. Mają one znaczenie w ograniczaniu szkodliwego działania wolnych rodników, których nadmiar w organizmie przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Na zwiększenie chorób układu krążenia może mieć wpływ również niedobór witamin z grupy B, a szczególnie B6 i B12.

NOWINKI DIETETYCZNE

Od niedawna coraz częściej ważną rolę nie tylko w prewencji, ale i w leczeniu, przypisuje się flawonoidom czyli składnikom, które występują w roślinach w charakterze barwników roślinnych i odgrywają w tych roślinach rolę ochronną przed szkodliwymi czynnikami.

FLAWONOIDY O DZIAŁANIU ANTYMIAŻDŻYCOWYM

  • Grejpfrut – obniża poziom cholesterolu, zawiera dużo witaminy C i beta-karotenu oraz kwas galakturonowy rozpuszczający złogi w tętnicach, cofający zmiany miażdżycowe
  • Cebula zawiera kwercetynę, a czosnek ajoen. Są to substancje o działaniu przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i poziom cholesterolu.
  • Karczochy (jadalne, miękkie dno kwiatowe) – korzystnie wpływają na przemianę tłuszczową.
  • Czerwone winogrona – zawierają roztwerator, substancję zapobiegającą zlepianiu płytek krwi.
  • Czarna herbata – zawiera również kwercetynę zapobiegającą odkładaniu się cholesterolu
  • Zielona herbata – obniża ciśnienie krwi, ma właściwości antyoksydacyjne.
  • Kora wierzby – herbata z połowy łyżeczki takiej kory zawiera około 100 mg salicylanów, które są ziołowym prekursorem kwasu acetylosalicylowego. Może więc zastąpić codzienną profilaktykę zakrzepów krwi będących częstą przyczyną zawałów serca, udarów mózgu i zatorów w innych narządach.
  • Pomidory, a zwłaszcza żółta, galaretowata substancja otaczająca pestki, obniża, podobnie jak osławiona kwas acetylosalicylowy, aktywność płytek krwi, biorących udział już w początkowej fazie procesu tworzenia skrzepów krwi. Ilość tej substancji zawarta w czterech pomidorach powoduje aż 70% spadek tejże aktywności, nie zwiększając – w przeciwieństwie do kwasu acetylosalicylowego – ryzyka krwotoków.
  • Kakao i czekolada – zawarte w nich polifenole zmniejszają aktywność „złego” LDL- cholesterolu, a spośród nich, obecne w kakao, rozkurczają naczynia krwionośne, ułatwiając w nich przepływy. Spada we krwi aktywność związków biorących udział w tworzeniu zakrzepów i rośnie zdolność antyoksydacyjna krwi, oddziaływując korzystnie na serce i jego naczynia.
  • Głóg – preparaty z głogu usprawniają dopływ krwi do serca.