DIETA W MIAŻDŻYCY- NISKOLIPIDOWA

W profilaktyce i leczeniu miażdżycy należy stosować dietę ubogotłuszczową z ograniczeniem cukrów prostych i cholesterolu oraz zwiększeniem zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Niezbędna jest zmiana modelu żywienia.

Celem diety w miażdżycy jest utrzymanie cholesterolu na odpowiednim poziomie, a jednocześnie dostarczanie organizmowi odżywczych produktów.

W zapobieganiu miażdżycy duże znaczenie mają witaminy antyoksydacyjne, do których należą: wit. E, C oraz b-karoten, a także flawonoidy zawarte w warzywach, owocach, produktach zbożowych, herbacie, kawie, winie, piwie i orzechach. Pewne znaczenie w zapobieganiu miażdżycy mają także witaminy B6, B2, B12 i kwas foliowy. U osób z genetycznie uwarunkowaną obniżoną aktywnością enzymów biorących udział w przemianach homocysteiny pokrycie zapotrzebowania na te witaminy może zapobiegać nadmiernemu gromadzeniu tego aminokwasu we krwi.

Technologia sporządzania potraw

Potrawy należy sporządzać metodą gotowania w płynie lub na parze, smażenia i duszenia bez tłuszczu oraz pieczenia w folii. Zupy i sosy należy podprawiać zawiesiną z mąki i mleka lub wody. Można zagęszczać podprawą zacieraną sporządzoną z mąki i oleju. Z drobiu należy zdejmować skórę, z mięs usuwać zewnętrzny tłuszcz.

O czym pamiętać podczas komponowania diety?

• czytaj etykiety na produktach! Zwracaj szczególną uwagę na zawartość tłuszczów i węglowodanów
• nie kupuj śmietany – zastąp ją naturalnym jogurtem
• ogranicz spożycie napojów alkoholowych, a zwłaszcza piwa które jest wysokokaloryczne. Jeżeli trudno Ci zrezygnować z alkoholu, wybieraj raczej białe wino wytrawne
• zamiast napojów gazowanych, które są dosładzane wybieraj wodę mineralną lub naturalne soki
• zrezygnuj ze słodyczy, przekonaj się do orzechów i bakalii – są co prawda wysokokaloryczne, ale dostarczają unikalnych składników
• omijaj restauracje serwujące dania typu „fast food”
• unikaj czerwonego mięsa – wieprzowiny i wołowiny; spożywaj
• białe mięso bez skórki – znajduje się w niej dużo tłuszczu
• ogranicz liczbę spożywanych jaj kurzych do 2-4 tygodniowo
• nie smaż potraw, korzystniejsze dla Twojego zdrowia jest ich gotowanie lub duszenie
• spożywaj produkty zbożowe: płatki śniadaniowe, musli, otręby
• jedz kilka porcji owoców i warzyw- codziennie!
• kup dobrą oliwę z oliwek i stosuj ją do sporządzania sałatek

Występowanie cholesterolu w wybranych produktach spożywczych (w mg na 100g)

WARTO WIEDZIEĆ!

TŁUSZCZE
Wszystkie tłuszcze ogółem nie powinny pokrywać więcej niż 15-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego. Należy więc ograniczać spożycie tłuszczów ogółem, a zwłaszcza smalcu, masła, słoniny i tzw. niewidzialnych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, znajdujących się głównie w czerwonym mięsie i jego przetworach a także w żółtych serach.

KWASY TŁUSZCZOWE NASYCONE
W wielu różnych badaniach wykazano dodatni związek pomiędzy wielkością spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, a stężeniem cholesterolu w surowicy.

Zwiększają stężenie cholesterolu:

• masło kakaowe
• olej kokosowy i palmowy

DOBROCZYNNE KWASY KWASY TŁUSZCZOWE NIENASYCONE – NNKT

Dzielimy je na:

WIELONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA–6:
Źródła występowania: olej kukurydziany, słonecznikowy, sojowy, margaryny.
Korzystne przeciwmiażdżycowe działanie tych kwasów polega na:

• zmniejszeniu stężenie cholesterolu całkowitego
• zmniejszeniu stężenia LDL w surowicy
• zmniejszeniu skłonności do zakrzepicy
• nie zwiększaniu stężenia trójglicerydów w surowicy

WIELONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE OMEGA-3:

Źródła występowania: olej lniany, rzepakowy; plankton morski, z orzeszków ziemnych i orzechów włoskich, olej z ryb morskich
Korzystne przeciwmiażdżycowe działanie tych kwasów polega na:

• zmniejszeniu zwiększonego stężenia triglicerydów w surowicy
• działaniu antyagregacyjnym na płytki krwi
• hamowaniu powstawania zakrzepów
• zapobieganiu arytmii serca

Zalecane jest spożywanie około 1-2 g czystych kwasów na dobę.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe niezwykle łatwo ulegają utlenieniu, tracą wtedy swoje właściwości biologiczne i mogą stać się szkodliwe. Z tego względu nie należy używać ich do smażenia, tylko spożywać w stanie nieprzetworzonym na surowo. Zalecane jest spożywanie margaryn zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe typu cis, a nie trans. Dlatego należy wybierać margaryny otrzymywane metodą estryfikacji, czyli tzw. miękkie margaryny kubkowe.
Zalecane spożycie kwasów tłuszczowych omega-6 wynosi około 6-7% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Należy jednak podkreślić, że przedawkowanie, czyli zbyt duża podaż tych kwasów w diecie, powyżej 6-7%, wywiera bardzo niekorzystny wpływ na organizm.

Dlaczego NNKT są tak ważne?

• Zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe
• Zapobiegają miażdżycy
• Obniżają cholesterol
• Są niezbędne do prawidłowego wzrostu dzieci i młodzieży
• Transportują lipidy w organizmie

JEDNONIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

Źródła występowania: oliwa z oliwek, olej z orzeszków ziemnych, owoc avocado, bezerukowy olej rzepakowy.
Korzystne działanie na profil lipidowy polega na:

• zmniejszeniu stężenie CH całkowitego i LDL bez wpływu na stężenie cholesterolu frakcji HDL
• odporności na modyfikację oksydacyjną – można na nim smażyć

Zalecana ilość spożywania kwasów jednonienasyconych wynosi około 10% dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Zastąpienie kalorii uzyskiwanych z nasyconych kwasów tłuszczowych przez węglowodany, zmniejsza stężenie HDL. Natomiast zastąpienie nasyconych kwasów tłuszczowych jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi utrzymuje stężenie cholesterolu HDL bez zmian oraz zmniejsza zapadalność na choroby serca. Chorzy z niskim stężeniem cholesterolu HDL powinni unikać spożywania kwasów tłuszczowych typu trans (np. uwodornionych olejów roślinnych). Tłuszcze te stosowane powszechnie w celu przedłużenia trwałości wypieków, nie tylko zwiększają stężenie LDL, lecz obniżają także stężenie cholesterolu HDL.

CHOLESTEROL

Należy radykalnie obniżyć jego ilość w diecie i wyeliminować produkty o jego dużej zawartości.
Zalecane dobowe spożycie cholesterolu wynosi 300 mg, a w indywidualnych przypadkach może być ograniczone do 200 mg na dobę.

MIĘSO

Wiele osób sądzi, że aby obniżyć poziom lipidów, muszą zrezygnować z jedzenia mięsa (wołowiny, wieprzowiny, baraniny, cielęciny oraz wędlin). Te ograniczenia nie są potrzebne, a ponadto pozbawiają wartościowych składników odżywczych znajdujących się w mięsie. Zamiast zrezygnować z mięsa należy raczej wybierać chude kawałki, kontrolować wielkość porcji i ograniczyć jedzenie żywności bogatej w tłuszcz.

Należy zdać sobie sprawę z tego, że 60% tłuszczu w codziennej diecie pochodzi z innych źródeł niż mięso. Trzeba mieć świadomość, że wiele produktów jadanych codziennie zawiera ukryty tłuszcz. Dużo tłuszczu zawierają: majonezy, sosy oraz dania typu fast food (pizza, zapiekanki).
Jednak niektóre badania wykazały, że przy obniżaniu poziomu lipidów we krwi nie ma znaczenia spożywanie drobiu i ryb zamiast mięsa. Okazało się, że dieta o niskiej zawartości tłuszczu i zawierająca chudą wołowinę czy kurczaki może obniżyć poziom lipidów we krwi, a zastąpienie wołowiny kurczakami nie zmienia poziomu lipidów.

Przy używaniu mięsa w diecie miażdżycowej należy:

• Wybierać chude kawałki mięsa, drób bez skóry oraz ryby
• Usuwać cały widoczny tłuszcz i skórę
• Kontrolować wielkość porcji (początkowo 2 porcje chudego mięsa po max. 85g)
• Stosować niskotłuszczowe metody obróbki (gotowanie na parze, pieczenie, duszenie, gotowanie, smażenie bez tłuszczu, pieczenie na grillu)

WĘGLOWODANY

Dieta powinna być normowęglowodanowa. Skrobia powinna stanowić około 60% energetycznej wartości diety.

CUKRY PROSTE

Ilość cukrów prostych w diecie należy obniżyć do poniżej
10% całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Co za tym idzie: słodycze, ciasta, napoje słodzone, jasne pieczywo powinny być pod ścisłą kontrolą w spożyciu.

BŁONNIK POKARMOWY

Błonnik zwiększa wydalanie kwasów żółciowych z jelit i wtórnie zmniejsza stężenie cholesterolu w surowicy. Wszystko co jest z nieprzetworzonego ziarna jest zalecane, jak również warzywa i owoce w każdym posiłku.

BIAŁKO

Białko powinno stanowić 12% dziennego zapotrzebowania energetycznego i powinno pochodzić głównie z chudych ryb, drobiu bez skóry, chudych wędlin oraz chudego mleka i niskotłuszczowych przetworów mlecznych.

WITAMINY

Niedobór niektórych witamin zwiększa znacznie ryzyko zachorowania na choroby serca. Ostatnio szczególnie silnie podkreśla się znaczenie witamin antyoksydacyjnych, czyli C, E i beta-karotenu. Mają one znaczenie w ograniczaniu szkodliwego działania wolnych rodników, których nadmiar w organizmie przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Na zwiększenie chorób układu krążenia może mieć wpływ również niedobór witamin z grupy B, a szczególnie B6 i B12.

NOWINKI DIETETYCZNE

Od niedawna coraz częściej ważną rolę nie tylko w prewencji, ale i w leczeniu, przypisuje się flawonoidom czyli składnikom, które występują w roślinach w charakterze barwników roślinnych i odgrywają w tych roślinach rolę ochronną przed szkodliwymi czynnikami.

FLAWONOIDY O DZIAŁANIU ANTYMIAŻDŻYCOWYM

• Grejpfrut – obniża poziom cholesterolu, zawiera dużo witaminy C i beta-karotenu oraz kwas galakturonowy rozpuszczający złogi w tętnicach, cofający zmiany miażdżycowe
• Cebula zawiera kwercetynę, a czosnek ajoen. Są to substancje o działaniu przeciwkrzepliwym, obniżające ciśnienie krwi i poziom cholesterolu.
• Karczochy (jadalne, miękkie dno kwiatowe) – korzystnie wpływają na przemianę tłuszczową.
• Czerwone winogrona – zawierają roztwerator, substancję zapobiegającą zlepianiu płytek krwi.
• Czarna herbata – zawiera również kwercetynę zapobiegającą odkładaniu się cholesterolu
• Zielona herbata – obniża ciśnienie krwi, ma właściwości antyoksydacyjne.
• Kora wierzby – herbata z połowy łyżeczki takiej kory zawiera około 100 mg salicylanów, które są ziołowym prekursorem kwasu acetylosalicylowego. Może więc zastąpić codzienną profilaktykę zakrzepów krwi będących częstą przyczyną zawałów serca, udarów mózgu i zatorów w innych narządach.
• Pomidory, a zwłaszcza żółta, galaretowata substancja otaczająca pestki, obniża, podobnie jak osławiona kwas acetylosalicylowy, aktywność płytek krwi, biorących udział już w początkowej fazie procesu tworzenia skrzepów krwi. Ilość tej substancji zawarta w czterech pomidorach powoduje aż 70% spadek tejże aktywności, nie zwiększając – w przeciwieństwie do kwasu acetylosalicylowego – ryzyka krwotoków.
• Kakao i czekolada – zawarte w nich polifenole zmniejszają aktywność „złego” LDL- cholesterolu, a spośród nich, obecne w kakao, rozkurczają naczynia krwionośne, ułatwiając w nich przepływy. Spada we krwi aktywność związków biorących udział w tworzeniu zakrzepów i rośnie zdolność antyoksydacyjna krwi, oddziaływując korzystnie na serce i jego naczynia.
• Głóg – preparaty z głogu usprawniają dopływ krwi do serca.